آرشيو اخبار

  کنسرواتوار موسیقی تهران:

یادی از حاج قربان سلیمانی، پیر دوتار نوازان كشور. . .





نوای دوتار كه سراسر سالن را پیمود بعد هم به سكوت گرایید، او را می توانستی در گوشه ای از شلوغی پیدا كنی. مرد ساكت، پرابهت و كاریزماتیك می نمود. سن و سالش اگرچه به یك قرن نمی رسید اما انگار قرونی در خطوط چهره اش نهفته بود؛ مردی به وسعت تاریخچه موسیقی. با اوراد و حكمتی كه در صدا و طنین تبلور می یافتند. خبرنگار زیاد پررو نبود، فقط عاشق دنیای اینگونه شخصیت ها بود؛ شخصیت هایی گمشده در لابه لای مردم و فرهنگ ساده نواحی ایران. خبرنگار زیاد به فكر خبرش هم نبود، تكنیك او این بود كه همیشه چیزی بپرسد و بعد هم چیزی یاد بگیرد. بنابراین گام هایش را سرعت داد. به نزدیكی آن مرد رسید و با سلامی او را متوجه دنیای اسرارآمیزش كرد. از او پرسید، هیچ فكر می كردید كه روزی چنین كنسرت هایی برای ایرانیان و جهانیان برگزار كنید و با آدم های مشهوری مثل محمدرضا شجریان به اجرا بپردازید.
جواب او انگار پنجره هایی از حكمت انسانی را به روی خبرنگار باز كرد. گویی او فلسفه انسان شناسی مردم مناطق ایران بود. ساده و بی ریا، بی هیچ افاضه كلام، ادعای لحن و ساختن نهادی كه با همین پرسونای دیداری اش فرق داشته باشد. گفت: «زمانی كه كودك بودم، پدربزرگم می گفت؛ مواظب این بچه باشید خواب دیده ام كه او روزی با آدم های بزرگ نشست و برخاست می نماید و به جاهای دوری در دنیا سفر می كند.»

 









خبرنگار مبهوت بود. چیزی پرسیده و خیلی چیزها یاد گرفته بود. حالا چهار سال از سؤال خبرنگار در ذهنش سپری شده است. اما آن مرد خیلی بزرگ بود. آنقدر بزرگ و تأثیرگذار كه وقتی خبرنگار، خبر مرگش را شنید، میان جماعتی از افراد دستانش را بر شقیقه خود كوبید. او فلسفه شفاهی موسیقی نواحی ایران بود. مرد غریبی به نظر می رسید. او حاج قربان سلیمانی بود.‎/.استاد حاج قربان سلیمانی پیر دوتارنوازان كشور و موسیقیدان برجسته موسیقی نواحی ایران سال ۱۲۹۹ به دنیا آمد و سی ام دی ماه ۸۶ در سن ۸۷ سالگی زندگی را وداع گفت. وی از ۸ سالگی نزد پدر شروع به آموختن دوتار كرد. او ۲۲ سال داشت كه پدرش درگذشت و از این زمان به بعد مقامات دوتار را زیر نظر غلامحسین بخشی، جعفرآبادی، حاج محمد بخشی قیطانی و عوض بخشی آموخت. حاج قربان برای مردم كشورمان با برنامه تلویزیونی «اندیشه هنر» در سال ۶۷ به عنوان نامی آشنا در اذهان ماندگار شد. وی سال ۶۹ در جشنواره موسیقی فجر شركت كرد و به عنوان نوازنده برتر انتخاب شد. حاج قربان پس از آن سال به عنوان داور در جشنواره موسیقی فجر حضور پیدا می كرد. وی همچنین برای معرفی موسیقی ایرانی ۸ بار به فرانسه رفت. طی این اجراها بود كه این موسیقیدان موسیقی مناطق ایران به عنوان ستاره «آوینیون» فرانسه برگزیده و معرفی شد. حاج قربان به كشورهای زیادی سفر كرد و در راه معرفی موسیقی اصیل ایرانی خدمات فراوانی انجام داد. پرو، هلند، تونس، تركیه، بلژیك، انگلستان، سوئیس، كلمبیا، اكوادور، پاناما، فرانسه و چند شهر از آمریكا از جمله جاهایی بودند كه صدای انگشتان پیر دوتارنوازان ایران را بر ساز شنیدند.
زنده یاد استاد حاج قربان سلیمانی شخصیتی عمیق، فكور، مهربان و اسرارآمیز داشت. كلامش ساده بود اما این سادگی عمیق و تأمل برانگیز می نمود. او مانند حكمت شفاهی موسیقی نواحی ایران بود. تنها بازمانده از نسل استادان موسیقی «بخشی» در استان خراسان بود و زندگی بسیار ساده ای داشت. آنچه درباره ساز و هویت شناسی آن بیان می كرد، ناشی از نوعی معرفت شناسی خاص و تأمل در جهان و فلسفه خلقت بشر بود. در جایی ساخت دوتار را با الهام از فلسفه حضور آدم و حوا در زمین قلمداد كرده بود، با این حال در توصیف نوازندگی این استاد صاحب نام گفته اند كه تار حاج قربان سه سیم دارد و سومی هم انگشت اوست.حاج قربان استاد اقتباس از داستان ها و قصه های كهن ایرانی به زبان موسیقی بود. با این حال در داستان پردازی موسیقایی حساس، دقیق و نكته سنج بود و در پرداخت یك قصه شاد یا غمگین نهایت دقت را به كار می برد. زیاد هم اهل بدعت و نوآوری در موسیقی نبود، بلكه اعتقاد داشت همین پرده ها و مقامات را باید در حد اعلا اجرا كرد. ماجرای آشنایی او با شجریان هم جالب است. یك غروب زمستانی در سال ۶۹‎/ حاج قربان ساعت ۶ و ۳۰ دقیقه بعدازظهر اجرا داشت. شجریان و فردی دیگر می آیند. شجریان به حاج قربان معرفی می شود. اما این نخستین بار است كه حاج قربان شجریان را دیده است. گفته بود كه اسم شجریان را شنیده ام اما قیافه او را تاكنون ندیده بودم. از آن سال به بعد شجریان و استاد سلیمانی كارهای تولیدی مشتركی انجام دادند؛ كارهایی درجهت معرفی موسیقی اصیل ایرانی. اجراهایی كه در حافظه مردم اهل دل جهان به یادگار مانده است.
حاج قربان مردی شریف و فرهنگ دوست بود. برای موسیقی ایرانی زحمات بسیاری كشید. كلامش درباره تأثیر موسیقی بر شنونده و مخاطب شناسی هم جذاب و اسرارآمیز بود. در مصاحبه ای درباره دو اجرای آوینیون و پاریس گفته است: اجرای آوینیون بهتر از پاریس بود.
كنسرت آوینیون در هوای باز بود و هوا روشن بود و من تماشاچی ها را می دیدم و تأثیر نوازندگی و خوانندگی خود را در چشم ها و رفتار آنها می دیدم درحالی كه در پاریس من روی سن روشن هستم و تماشاچی ها در سالن تاریك نشسته اند و من تأثیرساز و آوازم را روی آنها نمی بینم.
از زندگی حاج قربان فیلمی ۱۱۵ دقیقه ای نیز به كارگردانی فرشاد فدائیان تولید شده است. حاج قربان همچنین دارنده مدال درجه ۲ هنری است. او سه فرزند دارد. دو دختر و پسری به نام علیرضا كه دوتارنوازی چیره دست است. حاج قربان درحالی سی ام دی ماه رفت كه همواره موسیقی ایران به او نیاز داشت. یادش گرامی و پاینده باد.

كامبیز بزرگی





یادداشت: روزنامه ايران