آرشيو اخبار

  موسیقی: ابزاری کهن برای سنجش کارکرد مغز

  در ایران روزگار ساسانیان، چون یک پادشاه درگذشت، از او پسری دو ساله به جای ماند، موبدان در گزینش او به پادشاهی به تردید ماندند که آیا این کودک از درستی تن و سلامت روان برخوردار است یا خیر؟ و به تدبیر بزرگمهر، نوازندگان بر کنار گاهواره او نواختند و کودک با تکان دادن دست و پای خویش ابراز شادمانی کرد و بدین‌سان، به پادشاهی برگزیده شد (جوامع الحکایات؛ به نقل از کاسب،1380). به سال 1983، هاوارد گاردنر، در کتاب با نفوذ خود، "چارچوب‌های ذهن "، به مفهوم‌سازی جدیدی از عوامل ویژه هوشی پرداخت، که شامل هفت توانایی زیر است: هوش زبانی ، هوش موسیقی، هوش منطقی_ ریاضی، هوش فضایی، هوش بدنی جنبشی، هوش میان‌فردی، هوش درون‌فردی . بدین سان، یک ورزشکار یا نوازنده برجسته پیانو، با وجود آن‌که در مدرسه (یا آزمون هوش) عملکرد ضعیفی دارد، هوشمند شناخته می‌شود(مارنات، 1379). از سوی دیگر، در یک آزمون نوروسایکولوژیک با عنوان، مجموعه آزمون نوروسایکولوژیک ‌هالستد ریتان ، که شامل هشت آزمون سنجش عملکرد‌های مغزی است، بخشی با عنوان آزمون ریتم سی‌شور وجود دارد که بر اساس آزمون توانایی موسیقی سی‌شور(جارویس و بارث، 1994) ساخته شده است. در این آزمون توانایی تشخیص گذاشتن بین یک جفت صدای ریتمیک و غیر کلامی بررسی می‌گردد (مارنات، 2000). نمرات کامل ممکن است نشان‌دهنده موارد زیر باشد:

کاهش احتمال آسیب پیشرونده (ریتان، 1959؛ ریتان و ولف‌سلون،1994).

عبوری کامل پس از آسیب (ریتان، 1959؛ ریتان و ولف‌سلون،1993).

و عملکرد ناقص ممکن است نشان‌دهنده: - تباهی کلی بافت مغزی (گلدن،1978).

- آسیب گیجگاهی چپ، چناچه نشانه‌های آفازیک‌ هم مشاهده شود(ریتانو ولف‌سلون،1993).

- کاهش توجه و نقص شنوایی (مارنات،2000) باشد.

بخش‌های گوناگون مغز در تجزیه و تحلیل موسیقی مشارکت دارند. نیمکره چپ مغز با شنیدن موسیقی به تجزیه و تحلیل اصوات موسیقی می‌پردازد و نیمکره راست، هماهنگی و گشتالت صدا و عواطف را ادراک می‌کند(گیثر و برادشو،1977؛ به نقل از زاده محمدی،1381).

به بیان دیگر، نیمکره راست مغز در دریافت کلی پیامهای موسیقی‌، ترکیب فضایی روابط و درک و مدت فضایی موسیقی مؤثر است(اسپرینگر و روچ،1985). زاتور (1984؛ به نقل از زاده محمدی، 1381) نیز نیمکره راست را در خواندن بدون کلام، درک الگوهای کلی، رنگ‌آمیزی، بلندی صدا، ساختار هارمونی صداها و جنبه‌های غیرکلامی آن مؤثر می‌داند. به عبارت دیگر، اگر فردی راست دست، اشعار یک سرود را به آرامی و بدون ریتم و آهنگ بخواند، نیمکره چپ مغز خود را به کار انداخته است. چنانچه همین فرد بدون خواندن شعر تنها ریتم با آهنگ آن را زمزمه کند، نیمکره راست مغز را فعال کرده است. در صورتی که او شعر را همراه با آهنگ و ملودی بخواند- در شرایط همزمان از کلام و موسیقی- هر دو نیمکره مغزی او فعال شده است(هیلگارد و هیلگارد،1375). ضایعه در لوب گیجگاهی غالب، موسیقی پریشی نامیده می‌شود که شامل ناتوانایی در نامیدن نشانه‌های موسیقی و یا خواندن و نوشتن موسیقی است و ضایعه در لوب گیجگاهی غیرغالب شامل عدم توانایی در تشخیص ملودی‌ها و سایر کیفیات غیر لغوی موسیقی است(هارمیون،1994). بدین‌سان، به ارتباط تنگاتنگ موسیقی با عملکردهای مغزی پی‌ می‌بریم و می‌توان از آن در جهت سنجش، پرورش و تقویت توانش‌های مغزی، استفاده نماییم.