آرشيو اخبار

  عبدالحسین مختاباد - خواننده گفت: شیدا تصنیف را در فضایی عاشقانه و عرفانی احیا کرد، عارف به آن رنگ و بوی سیاسی و اجتماعی داد، درویش خان وجهه هنری و موسیقایی اش را بالا برد، اما امروز بازار تغییردهنده و تعیین کننده است.
این خواننده و آهنگساز در گفت و گو با خبرنگار موسیقی مهر درباره پیشینه و تاریخ پیدایش تصنیف گفت : در غرب ، چون نت سابقه ای دور و دراز دارد می توان ترانه هایی را شنید که مربوط به قرون وسطی هستند اما در ایران که سابقه نت به صد سال هم نمی رسد تعیین قدمت تصنیف تنها با استناد به روایات شفاهی امکان پذیر است.
او ادامه داد : معتقدم پیشینه تصنیف یا ترانه برابر با به وجود آمدن موسیقی است. یکی از پیوندهای موسیقی پیوند آن با کار است. موسیقی کار نیز ریشه در تاریخ خلقت انسان دارد. انسان در حین کار ملودی هایی را زمزمه می کرده که اساسا تابع یا دارای ریتمی همنوا با نوع کار او بوده است.

مختاباد زمانی را که تصنیف به عنوان یک قالب موسیقی مطرح می شود به دوره قاجار منتسب دانست و در این باره گفت : قبل از قاجار، به خصوص در عصر صفویه چون موسیقی به واسطه فشارهای مذهبی به انزوا کشیده شده بود و غالب موسیقیدان ها به هندوستان پناه برده بودند ، موسیقی ایرانی فرصت بروز نداشت اما در دوران قاجار، به واسطه توجهاتی که دربار به آن کرد و نیز به خاطر سفرهای هیات های موسیقی همراه ناصرالدین شاه به فرنگ یا آمدن موسیقیدانهای غربی مثل "لومر" به ایران و تاسیس ارکستر نظام و ... موسیقی ایرانی ارتباطات اجتماعی گرفت
این آهنگساز افزود : آن چه به عنوان تصنیف خوب از آن یاد می کنم به اعتقاد من از عصر "شیدا" شروع می شود. شیدا تصنیف سرایی بود که در عین شناختی که از شعر داشت و صوفی و درویش بود ، با ردیف موسیقی ایرانی نیز آشنایی داشت. اگر تصنیف های شیدا را تجزیه و تحلیل کنیم ردپای ردیف را در آن ها خواهیم دید.

او ادامه داد : شیدا با بازی هایی که با اشعار کلاسیک می کرد توانست قواعد آن ها را بشکند و با این کار برای اولین بار شعر را به خدمت موسیقی درآورد.

به اعتقاد مختاباد تصنیف های شیدا حامل بار عاطفی و عاشقانه و عارفانه بوده اند اما "عارف قزوینی" تصنیف سرای عصر مشروطه به واسطه آگاهی سیاسی اش به تصنیف رنگ سیاسی و اجتماعی زد.

او درباره عارف گفت : عارف فضای عارفانه و عاشقانه تصانیف شیدا را می شکاند و به آن جلوه سیاسی می دهد . فارغ از میزان اعتبار و وزن اشعار عارف که همواره برای عده ای محل سوال بوده ، باید گفت او با ترانه هایی چون "از خون جوانان وطن لاله دمیده" و ...برای اولین بار مسایل سیاسی را وارد ترانه سازی و به تعبیری وارد موسیقی ایرانی می کند.
دیگر تصنیف سازی که مختاباد در جرگه بنیان گذاران تصیف ایرانی از او یاد کرد "درویش خان" بود.

او درویش خان را نوازنده ای بی نظیر، آهنگسازی خوب و موسیقی دانی حرفه ای توصیف کرد و گفت : تفاوت کارهای درویش خان با شیدا و عارف در این نکته نهفته است که او جلوه هنری و تخصصی موسیقی در تصنیف را بیشتر کرد. او همچون عارف به سیاست و همچون شیدا به عرفان و عشق توجه داشت اما به عنصر موسیقایی تصنیف نیز توجه ویژه کرد. آثار درویش خان هم اعتبار سیاسی دارند و هم اعتبار هنری.
افزودن به بار سیاسی تصنیف در ترانه هایی که در سال های آخر دهه 50 شمسی ساخته شدند و تغییر هدف تصانیف در زمان جنگ تحمیلی که محتوای آن ها ترغیب مردم به دفاع و تشویق رزمندگان به رزم بیشتر بود از جمله نکاتی بود که مختاباد در بیان ویژگی تصانیف در سال های متاخر از آن ها یاد کرد.. مختاباد در پاسخ به این پرسش که تصنیف در موسیقی امروز چه جایگاهی دارد و در سالیان گذشته چه تحولاتی پیدا کرده است به مهر گفت : امروزه تصنیف فقط بر موسیقی ایرانی تکیه ندارد بلکه از موسیقی های پاپ یا جاز و راک نیز تاثیر پذیرفته است. آن زمان مرحوم شیدا یا عارف خودشان شعر ترانه را می گفتند و آهنگ را نیز خودشان می نوشتند. تناسب شعر و موسیقی در کارهای آنان به گونه ای بود که قابل تفکیک یا تغییر به نظر نمی رسید اما امروزه شعر ترانه و آهنگ توسط متخصصان هر حوزه نوشته می شود.

این خواننده در پایان تاکید کرد که چون در روزگار ما تاثیر یک اثر را بازار تعیین می کند و ممکن است اثری از یک جوان بیشتر از ساخته های عارف اقبال پیدا کند.

او گفت : واقعیت این است که ما در دوران تولید انبوه به سر می بریم و این موضوع تشخیص سره از ناسره و تجزیه و تحلیل آثار را دشوار کرده است.

لازم به گفتن است که مختاباد در تیرماه سال جاری از تز دکتری اش در کالج "گلداسمیت" دانشگاه لندن دفاع خواهد کرد. او در این اثر موسیقی ایرانی را از مشروطیت تا به امروز بررسی کرده است.
بعد از انقلاب که تصانیف شکل انقلابی به خود می گیرند و نیز تاثیر پذیری موسیقی جنگ از تصنیف ایرانی در دوران دفاع مقدس ، فرازهایی از پایان نامه مختاباد را که "موسیقی معاصر هنری ایران" نام دارد تشکیل می دهند.
خبرگزاری مهر