آرشيو اخبار

  گروه نور با آلبوم «آلبا» به جست وجوى ريشه هاى کهن موسيقى برخاسته اند. جست وجويى که واکنش انسان معاصر به گم شدن ريشه ها در دوره مدرن و فرامدرن است. شايد از همين رو است که موسيقى تلفيقى در سحرگاه هزاره سوم ميلادى به عنوان جايگزين تجربى و گاه تجارى و در دسترس همه انواع موسيقى هاى آيينى يا همه گونه هاى آميزش موسيقايى که تا پيش از اين تحت تاثير عوامل محيطى زندگى انسان و در مدت زمانى دست کم به درازاى يک نسل رخ مى دادند، مطرح شده است.

  موسيقى تلفيقى را گاه همنشينى دو يا چند گونه موسيقى يا سنت موسيقايى مختلف تعريف کرده اند، به نحوى که اين ترکيب به موسيقى ديگرى که دقيقاً هيچ يک از موسيقى هاى اوليه نيست برسد. براى انجام اين کار راه هاى گوناگونى در پيش گرفته شده است، که معمول ترين آنها يافتن عنصرى مشترک در دو يا چند موسيقى مورد نظر و کار بر روى آن است.

ناگفته پيداست که هر چه اين موسيقى ها هنجارهاى نزديک ترى داشته باشند انجام اين کار ساده تر خواهد شد. راه ديگرى که گاه به کار گرفته مى شود ريختن يک موسيقى به قالب موسيقى ديگر است. اجراى يک قطعه موسيقى با نگاهى که فرهنگ موسيقايى ديگرى به ريتم دارد، نمونه خوبى از اين گونه تلفيق موسيقى است. اين راه ساده تر از روش نخست است چرا که امکان همنشينى عناصر را فقط به اعتبار کنار هم قرار گرفتن فيزيکى نوازندگان ميسر مى سازد.

البته مشخص است که نتيجه نيز چندان با ارزش نخواهد بود. آلبا اثرى است که حاصل تلاش حدوداً دوساله گروه نور- براى کنار هم گذاشتن موسيقى ايرانى و موسيقى مقدس پيش از دوره رنسانس- در آن جمع شده است. در اين اثر (براساس دفترچه همراه سى دى) تلفيق در بيشتر اوقات از طريق يافتن شباهت هايى ميان فضاى موسيقى دستگاهى و مدهاى کليسايى (شباهت هاى مدال) يا رابطه مفهومى ميان کلام انتخاب شده (همگونى معنايى، کلامى) و يا هر دو اين موارد صورت گرفته است.

در اکثر قطعات براى ايجاد يک بستر مدال مشترک از همگونگى يا نزديکى ترتيب فواصل در دو موسيقى کمک گرفته شده است و از آنجايى که تنها مشخص کننده فضاى مدال، ترتيب و نسبت ابعاد با يکديگر نيست، آهنگساز گاه مجبور شده است که براى ايجاد امکان تلفيق، نقش (فونکيسون) صداها را کمرنگ کند يا تا حدودى که به مخدوش شدن کلى مد منجر نشود، آنرا نديده بگيرد. براى مثال در قطعه سماع شباهت اوليه ميان مقام نوا و مد آواز انتخاب شده درست به همين دليل فقط چند لحظه دوام مى آورد و دقيقاً همان لحظاتى که هر دو متن آوازى همزمان اجرا مى شوند نوعى عدم هماهنگى به چشم مى آيد که بيشتر حاصل منطبق نبودن نقش صداها در اين دو مد است.

براى روشن تر شدن اين قضيه اثرى که صداى پيش از شاهد در دستگاه نوا دارد و تفاوت آن با آنچه در آواز قرون وسطايى همراهش مشاهده مى شود جالب توجه است (در دستگاه نوا اين صدا کشش بسيار زيادى به سوى شاهد از خود نشان مى دهد در حالى که در آواز قرون وسطايى همراه، کشش با اين شدت مشاهده نمى شود) هر گاه دو موسيقى را همزمان يا با اختلاف زمانى کم مى شنويم احساس نوعى ناپايدارى روى صداى مشابه در مد قرون وسطايى به وجود مى آيد که مربوط به تغيير يا تقابل ميان نقش هاست.

قسمتی از آلبوم«آلبا»اجرا شده توسط گروه نور به همين دليل است که آهنگساز مجبور شده بيشتر از کلاژ تکه هاى ملودى به صورت افقى استفاده کند تا از برخورد ميان عناصر غيرقابل جذب جلوگيرى کند؛ امرى که باعث شده بيشتر قطعات اين مجموعه سرشتى خطى پيدا کنند و تا حدودى ترکيب عناصر موسيقى مکانيکى به نظر برسد. البته دانش آهنگساز از موسيقى غرب باعث شده که کيفيت آثار ارائه شده تا حد زيادى اين نقص اثر را (که مشکل بيشتر آثار موسيقى تلفيقى نيز هست) بپوشاند. از سوى ديگر گرايش او به موسيقى آوازى غرب باعث شده در اکثر آثار ارائه شده در اين سى دى وجه غالب موسيقى، آثار قرون وسطايى باشد حتى زمانى که قطعه با موسيقى ايرانى آغاز مى شود، مانند تولد.

از نکات مثبت آلبا مى توان به اجراى بسيار خوب قطعات موسيقى کليسايى اشاره کرد. گروه اجراکننده اين بخش بر آثار اجرا شده مسلط بوده و به خوبى از پس اجراى اين بخش برآمده اند. صدابردارى اين اثر نيز يکى از نکات قابل توجه آن است. شايد اشاره به اين نکته که صدابردارى در محيطى که هيچگونه امکانات استوديويى در آن موجود نيست براى آنها که با مشکلات صدابردارى و ضبط صدا در ايران آشنا هستند کافى باشد تا سختى ها و مشقات کار و اهميت نتيجه به دست آمده را به رخ بکشد. هر چند که در ميان کار گاهى صداى مردم اطراف محل صدابردارى نيز به گوش مى رسد. معلوم نيست که اين صداها ناخواسته ضبط شده يا به عنوان بخشى از اثر به کار رفته اند. حتى اگر اين صداها به دلايل اجتناب ناپذير فنى در متن قرار گرفته باشد، از ارزش ضبط خوب اين اثر کم نخواهد شد.

به طور کلى آلبا را مى توان اثرى تلفيقى به شکل مرسوم آن به حساب آورد که تمامى نشانه هاى اين نوع موسيقى را از استفاده از سازهاى کوبه اى شرقى براى ايجاد فضاى آيينى اسطوره اى يا کنار هم نشاندن سازهايى مانند دودوک و کمانچه تا اجرا در مکان هاى تاريخى و آيينى که کم کم به جزء جدايى ناپذير موسيقى تلفيقى تبديل مى شود (حتى اگر توجيه آکوستيکى خاصى نيز نداشته باشد) و همچنين کنسرت هاى بزرگ همراه دارد. با وجود تمامى نکات گفته شده آلبا در ميان آثار موسيقى تلفيقى ارائه شده در سال هاى اخير از کيفيت نسبتاً مطلوبى برخوردار است و اثرى است که نمى توان از آن بدون توجه گذشت.
برگرفته از سایت هارمونی تاک